KASABAMIZIN TARİHİ: Amasya-Tokat karayolu üzerinde bulunan beldenin geçmişi, Roma döneminin öncesine kadar dayanmaktadır. Roma İmparatorluğu'nun Kral Yolu'nun üzerinde bulunan beldede bu döneme ait birçok eser bulunmuştur. Bunlardan en önemlisi, üzerinde Roma imparatorlarının isminin yazılı bulunduğu 'mil taşları'dır. Türklerin bu bölgeye yerleşmesi ise 1071 Malazgirt Savaşı'yla olmuştur. Öyle ki bölge Eretna Devleti sırasında Eretna Beyi Ebu'l Gazi Bahadır Han'ın kışlağı olmuştur. Zaten kendisi de Uygur Türkü olan Bahadır Han, buraya büyük önem vermiştir. Osmanlı döneminde İnebazar nahiyesine bağlı bir karye(köyden büyük nahiyeden küçük yerleşim yeri)dir. Amasya Şeriye defterlerinde adı geçmektedir. Kasabanın ilk yerleşim yeri Eskiköy mevkiisidir. Ardından Kayadibi bölgesi yerleşim yeri olmuştur. Fakat Osmanlı dönemindeki Alevi katliamları neticesi daha korunaklı bir yer olan Pınargözü mevkiine yerleşilmiştir. Daha sonra zamanla aşağı bölgelere inilmiştir. Kurtuluş Savaşında Ergonaş Baba sancağı altında toplanan Uygur'lular vatan savunmasında pek çok şehit ve gazi vermiştir. Beldede Romalılar döneminden kalma bir garnizon kalesinin varlığı bilinmekteyse de bu eserden günümüze bir kalıntı kalmamıştır. Ama bu bölgeye “İçerişehir” denmesi ve birçok tarihi eserin bulunması burasının önemli bir yerleşke olduğunu göstermektedir.

UYGUR'DAKİ EVLİYALAR İLE UYGUR 'A YERLEŞMİŞ KABİNELER’İN NEREDEN GELDİĞİ HAKKINDA KISA BİLGİLER

Uygur’un etrafı evliyalarla çevrili olduğu halde kimin nereden geldiği     veya isimlerinin tam olarak ne olduğu hakkında kesin bir yazılı bilgi veya belge bulunmamaktadır. Araştırmalarımda kaynak bulamasam da gerçeğe yakın olarak elde ettiğim bilgileri buraya çıkarttım.

1-HACI HASAN BABA adlı Evliya’nın ERGONAŞ evladı olduğu kesin çünkü Fedai Baba ERGONAŞ üzerine yazmış olduğu bir deyişinde diyor ki O Sultanın 4 adet evladı olduğu bunların da adlarının MEHMET, ALİ, HASAN, MUSTAFA olduğu Bunlardan Mehmet in Orduya bağlı Ünye’nin Alan köyünde kaldığı ve orada yattığı, Hasan’ın ise Uygur Kasabasında kaldığı, Ali’nin Efte (Sarımeşe) köyünde kaldığı ve Mustafa’nın da Ebemü (Yassıçal)  Kasabasında kaldığı, ERGONAŞ Babanın da Taşova’yabağlı eski ismi Sonusa olan yeni ismi Uluköy olan kasabada yattığı Horasan Erenlerinden olduğu nişanesini de buraya atıp burada hakka yürüdüğü şeklindedir. Türbesi  Uluköy kasabasındadır. Ünye’nin Alan köyünde olan oğlu Mehmet in de bir oğlu olduğu,bu oğlundan gelen Bayramoğulları da denen bir kolun Uygur’a yerleştiği ve daha sonra soyadlarının Bal olarak kayıtlara geçtiği bu kabile Uygur’da yaşayarak soy devamım sağlayıp bugünlere kadar gelmişlerdir. Bayramoğlu HÜSEYİN BAL diyebilinen kişi bu kökten gelip, engin ve derin bir bilgiye sahip bir bilge kişidir. Ocak zade ve dededir. Babası ise Bayramoğlu ALİ dededir.

2-CAFER BABA, Tokat'ın Erbaa İlçesine bağlı Keçeci'de hayli bir zaman türbedarlık hizmetinde bulunmuş orada hizmet vermiş bir evliyadır. Keçeci Babadan nasibini alarak gelip Uygur’ a yerleşmiş, bu zatın ziraat üzerine epeyi bir bilgisi olduğu Ormanın içerisinde üzüm, erik, armut, kayısı yetiştirdiği sabit olup, biz dahi çocukluğumuzda bu ulu meyve ağaçlarını gördük. Daha sonra burada bir hayli zaman kaldığı ve orada hakka yürüdüğü sabit olup türbesi de bu orman içine yapılarak ziyaretgah haline getirilmiştir. Cafer Baba Türbesi adına her yıl Geleneksel olarak CAFER BABA Etkinlikleri adı altında Türbenin bulunduğu mahalde etkinlikler düzenlenmektedir. Türbe Kasabanın güney kısmında yüksek bir mevkide bulunmaktadır.

3-DEMİRLİ BABA Bu zatın nereden geldiği kesin olarak bilinmemektedir. Türbesi açık olarak işaret edilmiş olup, yanında ulu bir ağaç bulunmaktadır. Kasabalılar tarafından sık sık ziyaret edilen bir evliya olup kasabanın Tokat tarafından girişinde ana yola yakın bir yerde bulunmaktadır.

4-KABALAK DEDE - Bu zat da kesin olarak bilinmemekte olup çocuklarınkabakulak rahatsızlığını iyileştirdiği inancı ile meydana çıkmış bir ulu zatolup halkın inancı doğrultusunda günümüze kadar geldiği sanılmaktadır. Kasabanınüst kısmında ve güneyine bakan mevkide bulunmaktadır.

5-KIZOĞLAN EVLİYASI - Bu evliyada isminin lakap olarak takıldığı söylenir idi,burasının da zaman içerisinde halk arasında meydana gelen bazı inançlardanzuhur ettiği varsayılmakta olup hakkında fazla bir bilgi ve kayıtbulunmamaktadır.

6-BÜYÜK EVLİYA - Bu evliyada şu anda kasabanın ortasında kalan bir mevkide bulunmakta olup üstü açık bir türbedir kapalı bir mekanı bulunmamaktadır. Zamanla köy halkı burayı mezarlık olarak tescil ettikleri için hala günümüze kadar mezarlık olarak kullanılmaktadır. Evliya ise mezarlığın ortasında kalmıştır. Çok büyük ulu ağaçların hala günümüze kadar geldiği görülmektedir. Hata mezarlığın hemen üstünden bir yol geçmesi icap etmişti, o zamanın muhtarı aynı zaman da amcam olur, Mehmet Çelebi yol için çalışan dozerin yanında çalışmalarla ilgileniyormuş, yolun genişlemesi için ulu bir ağacın dozerle uçurulması gerekiyormuş. Dozer kepçesini ağacın köküne takmasıyla ağaçtan kopan küçük bir parça kıymık gelip amcamın beynine saplanı-vermiş ve amcam hastaneye kaldırıldı ise de vefat etti. Bu yüzden bizim oralarda evliyalardan evlere Hiçbir çöp dahi götürülmez, Eveliberi bu böyledir.Ona da Allah rahmet eylesin, onun sayesinde o yol oradan geçmiştir. Hayatına mal olsa dahi köyün geleceği için o yolun oradan geçmesi gerekiyordu. BÜYÜKEVLİYA ‘nın çevresinde bulunan ulu ağaçlar burada yatan ulu bir kişinin olduğunun bir kanıtıdır. Bu evliyanın da nereden geldiği bilinmemekle birlikte görünen o dur ki orada ulu bir zat yatmaktadır. Bu evliyanın kuzeyinde yine dervişlerden Himmet ve onun kuzey yanında yatan Bayramoğlu Derviş ALİ DEDE yatmaktadır. Bu dervişlerin de burada yatması da burada ulu bir evliyanın olduğunun ispatıdır. 

Bunların yanı sıra kasabamızda bu evliyalar gibi nereden geldiği tam olarak bilinmeyen başka evliyalar ve yatırlar ayakbastılar bulunmaktadır. Bunlardan adı üstünde ayakbastı evliyası köyün içinde olup Hayrullah KOÇAK 'ın evinin tam altındadır. Şu anda bu evde oğlu Sadık KOÇAK oturmaktadır. Ziyaretlere açık konumdadır.

 Bu bilgilerden sonra kısaca Kasabamızdaki kabilelerin nereden geldiği ile ilgili bilgilere değinelim. Kasabamızda bulunan sülale isimleri ve şu andaki soy isimleri ile nereden geldiği araştırmalarım sonucu şöyle teşekkül etmiştir:

LEYLA OĞULLARI (ŞAHİNLER) Doğudan gelme.

VEİSOĞULLARI (VAR ) Uygur Türklerinden.

VIRIKÇIOĞULLARI (VAR) Uygur Türklerinden.

HİMMETOĞULLARI(ÇELEBİ LER) Önce Malatya ya oradan Uygur’a .

DOĞRUOĞULLARI (DURAN LAR) Doğu’dan.

 MUCUK OĞULLARI (ESER LER) Doğu’dan.

HAMZAOĞULLARI (DUMAN LAR) Doğu’dan.

İSAOĞULLARI (DÜZENLİ LER) Amasya dan.

KOCA EMÎROĞULLARI (KILIÇ LAR) Doğudan.

KÜRTALΠOĞULLARI (ÖZDEMİR LER) Doğu’dan. Tunceli’den.

HACIOĞULLARI (ERDOĞAN LAR) Dersimden.

KOCA MUSTAFAOĞULLARI (KOÇ LAR) Doğudan gelme.

EMİN MEHMET OĞULLARI (YILDIRIM LAR) Doğudan gelme.

MÜEZZİNOĞULLARI (AYAN LAR) Doğudan gelme.

KOCALI TECCAL OĞULLARI (GÜMÜŞ) Doğudan gelme.

ÇIRAKOĞULLARI (SATILMIŞ) Doğudan gelme.

ADABAŞ OĞULLARI (ERDAL LAR) Doğudan gelme.

KUŞÇUOĞULLARI (KUL LAR) Güneydoğudan gelme.

KEPENEKOĞULLARI (KESKİN LER) Doğudan gelme.

İMAMOĞULLARI (İNAN LAR) Doğudan gelme.

NEBÎOĞULLARI (ERLER) Dereköy’den gelme .

KARAHALİLOĞULLARI (KARACA LAR) Doğudan gelme.

CINIBIZOĞULLARI (İNCE LER) Doğudan gelme.

KÜRTOĞULLARI (KURT LAR ) Çulpara’dan gelme.

BAYAZITOĞULLAR I(BAŞ LAR) Kars’tan gelme.

KASNIOĞULLARI (TOSUN LAR) Kars’tan gelme.

GEYGELOĞULLARI (SARI LAR) Gelgel den gelme.

CELALOĞULLARI (ABACI LAR) Abacıdan gelme.

BAYRAMOĞULLARI (BAL LAR) Ünye den gelme.

Uygur Kasabası, 1071 Malazgirt savaşından sonra ANADOLU ya doğru akın eden ve bunlara bağlı olarak Eşkıya ve çetelerden kaçan Türklerden peyle pey gelip buraya yerleşmelerinden doğmuştur.

Bu bilgiler Uygur Kasabasından 1322 doğumlu Hasan ESER' den bizzat kendisi ile görüşülerek alınmıştır. Yıl  1992 .  Aynı zamanda araştırmacı yazar Abdullah ÇELEBİ de buna ilaveten miladi 1328 hicri 744 yılına rastlayan yıllarda doğu illerindeki Alevilerin oralarda çıkan isyan ve Alevilere yapılan zulümler den kaçarak Tokat, Amasya, Yozgat, Çorum illerine buralardan taksim olunmuşlardır. Uygur Türklerinin de yerleşmeleri bu zamana rastlamaktadır.

YAZAN VE HAZIRLAYAN ARAŞTIRMACI YAZAR

                                                       ABDULLAH ÇELEBİ